Wprowadzenie
Historia ¶ledzenie ruchów oczu poprzez bezpo¶redni± obserwacjê jest z pewno¶ci± tak stara jak ¶wiat. Stosowano j± czêsto spontanicznie i intuicyjnie w celu np. rozpoznania czyich¶ ukrytych zamiarów lub nastroju. Subiektywne obserwacje cz³owieka, bez pomocy urz±dzeñ pomiarowych s± ma³o dok³adne i do wielu zastosowañ niewystarczaj±ce.
Kluczowe etapy rozwoju technologii eye trackingowej
Przez eye tracking rozumie siê obiektywne metody ¶ledzenie ruchów oczu, w których podstaw± jest rejestracja za pomoc± aparatury pomiarowej . ¦ci¶le mówi±c sama nazwa „eye tracking” wesz³a do obiegu dopiero od kilku lat. Pierwotnie urz±dzenia pomiarowe nazywano okulografami (od ³ac. oculus- oko), sam± za¶ dziedzinê - okulografi±
Za pioniera okulografii (eye trackingu) uznawany jest francuski okulista Louis Javal, który w latach 1878/79 stosowa³ pomiar ruchu oka za pomoc± zewnêtrznego urz±dzenia. Metoda Javala by³a inwazyjn±, tzn. ¿e do przeprowadzenia badania wymagany by³ mechaniczny kontakt urz±dzenia z powierzchni± ga³ki ocznej.
Na pocz±tku XX w, w roku 1901 Amerykanie Dodge i Cline zbudowali pierwszy okulograf nieinwazyjny. Wi±zka ¶wiat³a odbita od poruszaj±cego siê oka pada³a poprzez uk³ad optyczny, na poruszaj±c± siê ¶wiat³oczu³± p³ytê fotograficzn±, pozostawiaj±c na niej zapis ruchu oka. Urz±dzenie Dodge’a i Cline’a rejestrowa³o jedynie poziome ruchy oczu.
Ju¿ w kilka lat pó¼niej , w 1905 roku Judd, McAlister i Steel przyczepiali do oka osoby badanej niewielki mechaniczny znacznik. Plamka ¶wietlna odbijaj±ca siê od znacznika w takt zmian po³o¿enia oka kre¶li³a na ¶wiat³oczu³ej ta¶mie zapis ruchu. W ten sposób badano ruch oczu dwuwymiarowo tzn w poziomie i w pionie.
W dalszych latach techniki badania podlega³y kolejnym udoskonaleniom. Chocia¿ kontakt mechaniczny z okiem nie by³ ju¿ konieczny, to jednak g³owa badanego musia³a pozostawaæ nieruchoma wzglêdem urz±dzenia rejestruj±cego i ogl±danej sceny. Ten fakt stanowi³ powa¿ne graniczenie metody.
W 1948 roku Hertridge i Thompson opracowali urz±dzenie, które nak³adano na g³owê uczestnika badania. Jakkolwiek by³o to rozwi±zanie pocz±tkowo niezbyt niewygodne, to w stosunku do wcze¶niejszych systemów posiada³o istotna zaletê: uwalnia³o badanego od konieczno¶ci nieruchomego siedzenie podczas badañ przed aparatem rejestruj±cym. Zapocz±tkowano w ten sposób now± liniê rozwojow± eye trackingu – rodzinê eyetracekrów nag³ownych.
Dziesiêæ lat pó¼niej, w 1958 roku Mackworth jako pierwszy zastosowa³ metodê rejestracji z nak³adaniem informacji o ruchach oka na zmieniaj±cy siê obraz sceny ogl±danej przez badanego.
W okresie lat 50-70 tych XXw g³ównym, okulografii-eyetrackingu by³a medycyna lotnicza i kosmiczna. Koniecznym by³o poznanie reakcji organizmu ludzkiego i mo¿liwo¶ci intelektualnych cz³owieka w ró¿nych trudnych sytuacjach, wywo³ywanych w symulatorach lotów i urz±dzeniach treningowych.
Fakty, badania i odkrycia wa¿ne dla rozwoju eye trackingu
Opisuj±c najwa¿niejsze etapy ponad stuletniej historii technologii eye trackingowej trzeba te¿ wspomnieæ o chocia¿by niektórych osi±gniêciach, które dostarczy³y naukowych podstaw tej metodologii i stanowi³y jej uzasadnienie.
W latach trzydziestych XXw Miles Linker ze wspó³pracownikami filmowali i analizowali ruchy oczu podczas czytania. Badali jak zmiana rodzaju czcionki, jej wielko¶æ oraz uk³ad tekstu wp³ywaj± na szybko¶æ czytania i obserwowane wzorce ruchów oczu.
W tej samej dekadzie G. T. Buswel zapocz±tkowuje systematyczne badania okulograficzne nad sposobem ogl±dania obrazów. Po drugiej wojnie ¶wiatowej, zespó³ Paula Fitts’a z laboratoriów amerykañskich si³ powietrznych analizowa³ ruchy oczu pilotów w kockpicie samolotu. Prace Fitss’a zosta³y wykorzystane do ulepszenia uk³adu przestrzennego przyrz±dów kontrolno-pomiarowych w kabinie lotniczej.
W po³owie lat piêædziesi±tych XX w. badacz rosyjski Yarbus opublikowa³ wyniki swych eksperymentów okulograficznych dowodz±cych, ¿e zapisy ruchów oczu stanowi± odzwierciedlenie procesów percepcji i uwagi.
W historii eye trackingu mo¿na wskazaæ kilka grup czynników rozwoju dziedziny, a w¶ród nich:
Ogólny poziom dostêpno¶ci rozwi±zañ i technologii elektronicznych, informatyki
Badania naukowe w dziedzinie percepcji wzrokowej
Potrzeby i wyzwania ze strony nowych obszarów zastosowañ
W³a¶nie ta ostatni grupa czynników zas³uguje na szczególn± uwagê.
Wspó³czesny - Eye tracking w badaniach marketingowych
Wysoki poziom zaawansowania komputerów osobistych i oprogramowania u¿ytkowego, oraz szeroka dostêpno¶æ cyfrowych kamer video przyczyni³y siê do tego, ¿e technologia eye trackingowa mog³a wyj¶æ z laboratoriów naukowych i znale¼æ zastosowanie praktyczne w szeroko rozumianych badaniach rynkowych i konsumenckich.
Od oko³o 5 lat, komercyjnie dostêpne s± mobilne eye trackery nag³owne. Najnowsze modele charakteryzuj± siê niewielkimi rozmiarami i ciê¿arem Nie ograniczaj± swobody ruchów ani pola widzenia osoby uczestnicz±cej. S± przeznaczone do rejestracji zachowañ w takich sytuacjach jak poruszanie siê po rzeczywistym sklepie, przej¶cie ulic± i ogl±danie reklamy zewnêtrznej, jazda samochodem czy nawet gry sportowe.
Szczególnym obszarem badañ rynkowych i konsumenckich sta³ siê Internet.
Potrzeby badania jako¶ci u¿ytkowej i ergonomicznej wszelkiego rodzaju portali informacyjnych, us³ugowych i sklepów internetowych wywar³y niezwykle silny wp³yw na dziedzinê eye trackignu. W ci±gu minionych 3-4 lat powsta³o na rynku eyetrackingowym kilka warto¶ciowych i co wa¿ne, komercyjnie dostêpnych rozwi±zañ.
System eye trackingowy do badañ jako¶ci u¿ytkowej oprogramowania lub witryn internetowych umo¿liwia rejestracjê w sposób bezkontaktowy, bez zak³ócania normalnej aktywno¶ci u¿ytkownika komputera.
Co dalej ?
W przedstawionym zarysie historii okulografii- eye trackingu wspomniano tylko te elementy, które wydaj± siê wa¿ne z punktu widzenia aktualnych mo¿liwo¶ci zastosowañ tej metodologii w badaniach marketingowych. Natomiast je¿eli chodzi o przysz³o¶æ to nie mo¿na pomin±æ nowego obszaru zastosowañ eye trackingu jakim jest dziedzina neuromarketingu.
Ju¿ dzisiaj prowadzone s± badania naukowe polegaj±cych na po³±czeniu najnowszych laboratoryjnych systemów eye trackingowych z zaawansowanymi technikami do obrazowania aktywno¶ci uk³adu nerwowego cz³owieka, tzw. Funkcjonalnego Rezonansu Magnetycznego. (ang fMRI.) Szuka siê odpowiedzi, na razie w warunkach laboratoryjnych, jak pracuj± poszczególne obszary mózgu cz³owieka w trakcie ogl±dania ró¿nych obrazów, czytania tekstów lub podejmowania w my¶li decyzji. Wyniki tych badañ, z pewno¶ci± wnios± wiele nowego do naszego obecnego rozumienia mechanizmów percepcji reklamy i podejmowania decyzji konsumenckich.